‘71แก๊งเด็กแว้น’โดน!ศาลสั่งจำคุก2เดือนพร้อมโทษปรับ ยังปรานีให้รอลงอาญาแต่ให้ริบรถทั้งหมดขณะที่ผู้ปกครองโอดเพิ่งรถถอยต้องส่งหลายสิบงวด
คำสั่งศาล "ริบรถ" นี้เคยอธิบายไว้แล้วว่าไม่ได้เพิ่งมีในยุค คสช.แต่มีมาตั้งแต่ยุคทักกี้โน้น ที่พยายามจะปราบเด็กแว้นเหมือนกัน ไม่ทราบที่มาที่ไปยังไง แต่ศาลก็เอาด้วย โดยถือว่าเป็น "ทรัพย์ที่ใช้ในการกระทำผิด"
ผมตะหงิดๆ มาแต่ตอนนั้นแล้วละ ดูเหมือนจะเคยพูดอยู่ (อย่าลืมว่าตอนนั้นผมอยู่ไทยโพสต์วิจารณ์ทักกี้อำนาจนิยม 55) แต่ไม่สามารถสรุปเป็นหลักการ จนมารู้จัก อ.วรเจตน์และฟังคำอธิบายกฎหมายบ่อยๆ จึงเข้าใจว่าในหลักกฎหมายมีข้อหนึงเรียกว่า "หลักความพอสมควรแก่เหตุ" ซึ่งต่อมาได้เขียนลงใน รธน.2550 (ที่จริงไม่เขียนก็เป็นหลักกฎหมายอยู่แล้ว) มาตรา 29 วรรคหนึ่งว่า การจำกัดสิทธิเสรีภาพต้องกระทำ "เท่าที่จำเป็น"
หลักการนี้ไม่ใช่แค่วรเจตน์อธิบาย ตำราของ อ.วรพจน์ วิศรุตพิชญ์ ตุลาการศาลปกครองสูงสุด หรือแม้แต่ตำราของบรรเจิด สิงคะเนติ ก็อธิบายไว้ด้วย รวมทั้งตำราของ ศ.บุญศรี มีวงษ์อุโฆษ ก็อธิบายไว้ตรงกันหมดว่าคือต้องใช้กฎหมายเท่าที่จำเป็น รุนแรงน้อยที่สุด และได้สัดส่วน
คำว่าได้สัดส่วนคืออะไร ลองย้อนมาดูการกระทำความผิดในคดีนี้ ขี่มอไซค์โดยไม่มีใบขับขี่, ขี่อย่างน่าจะเป็นอันตราย มีโทษปรับ 500-3,000 บาท แต่แล้วศาลสั่งให้ริบรถ ถามว่ารถมอไซค์คันหนึ่งราคาเท่าไหร่ หลายหมื่นถึงแสนนะครับ เท่า่กับโทษปรับกระโดดพรวดจาก 3,000 บาทขึ้นไปเป็นหลายหมื่นบาท
แล้วถ้าเราเปรียบเทียบความผิดอื่น ความผิดที่ศาลสั่งยึดรถมักได้แก่คดีอะไร คดีขนยาเสพย์ติดโดยใช้รถดัดแปลงซุกซ่อนยาเสพย์ติด ถามว่าความผิดเทียบกันได้ไหมกับ "ขี่มอไซค์อย่างน่าจะเป็นอันตราย"
คดีอื่นๆ บางครั้งก็ไม่ยึดรถด้วยซ้ำ เช่น ขับรถไปปล้นหรือยิงคนตาย (แม้ว่ามือปืนอาชีพส่วนใหญ่จะใช้รถขโมย) หรือถ้าเป้นคดีการพนัน ตำรวจจับบ่อนได้ ถามว่ายึดบ้านไหม (มักบอกว่าบ้านเช่า แต่แหม ดัดแปลงสภาพใช้เล่นโจ๋งครึ่มปานนั้น เจ้าของบ้านไม่รู้เชียวหรือ)
ถ้าเปรียบเทียบให้ใกล้กันหน่อย สมมติบ้านในหมู่บ้านจัดสรร แม่-ชอบสังสรรค์เมาเอะอะอาละวาดกันประจำ ชาวบ้านร้องตำรวจมาก็ปรับทีละพันสองพัน แม่-ยังเที่ยวมาด่าพาหาเรื่องคนแจ้งความอีก ถามว่ายึดบ้านดีไหม
เมื่อเร็วๆ นี้ก็มีคดีที่ศาลสั่งยึดรถเก๋งยาริส ฐานขับปาดไปมาจนทำให้รถคันอื่นเกิดอุบัติเหตุ ฟังดูเหมือนสมควร แต่ผมว่าแรงเกิน เพราะศาลควรสั่งแค่โทษปรับสูงสุดหรือจำ (อันนี้ไม่ต้องรอลงอาญาได้เลยนะ) ขณะที่คดีแพ่งก็ให้ผู้เสียหายฟ้องโดยอ้างคำพิพากษาอาญา เรียกค่าเสียหายรวมถึงค่าชดเชยสูงสุด
สังคมไทยเชื่อ "ยาแรง" (พวกสลิ่มที่เถียงผมเรื่องเด็กแว้น เข้าใจว่าผมป้องเด็กแว้นไม่ผิด ที่จริงไม่ใช่ แต่ผมเห็นว่าผิดแค่ปรับ ตามกฎจราจร ไม่ใช่ใช้ ม.44 หรือยึดรถ โดยเฉพาะกรณีนี้มันคือการรวมกลุ่มไปเที่ยว ไม่ใช่ความตั้งใจขี่ออกมาก่อกวน เพียงแต่บางคนคึกคะนอง) แต่ไม่เข้าใจว่า "ยาแรง" จะส่งผลด้านกลับให้เกิดความไม่ยุติธรรมในกระบวนการยุติธรรม
ยกตัวอย่างง่ายๆ คุณเรียกร้องให้ปฏิรูปตำรวจ แต่คุณสนับสนุนให้เพิ่มโทษเพิ่มอำนาจวินิจฉัยของตำรวจ มันก็คือเปิดช่องให้ตำรวจคอรัปชั่นนั่นเอง สมมติตำรวจสกัดจับเด็กแว้น ถ้ากลุ่มเล็กๆ ตำรวจไม่กี่คน ถามว่าโทษถึงขั้นริบรถคันละหลายหมื่นบาท คุณว่าจะเกิดอะไรขึ้น (หรือทางตรงข้าม ถ้าเด็กแว้นมีปืน เจอตำรวจ 2-3 คนมันคงยิงตำรวจดีกว่าให้ยึดรถ)
คำสั่ง คสช.ก็เป็นการเพิ่มอำนาจผู้ปฏิบัติ ให้มีอำนาจวินิจฉัย
เช่นที่บอกว่าถ้ามีการมั่วสุม "โดยพฤติการณ์ที่น่าจะ" นําไปสู่การแข่งรถ ให้ตำรวจเข้าระงับยับยั้งเพื่อป้องกัน "ตามที่เห็นสมควร" โดยมีอำนาจถึงขั้นนำรถมา "เก็บรักษาไว้เป็นการชั่วคราว" (กว่ามึงจะได้คืน) แล้วยังใช้บังคับกับผู้ซึ่งอยู่ในบริเวณนั้นด้วย "เว้นแต่จะพิสูจน์ได้ว่าไม่ได้มีส่วนเกี่ยวข้อง"
ผู้ใดผลิต ครอบครอง จําหน่าย ประกอบ ดัดแปลง หรือเปลี่ยนแปลงสภาพรถยนต์หรือรถจักรยานยนต์ หรือการทําชิ้นส่วนพิเศษหรืออุปกรณ์สําหรับรถยนต์หรือรถจักรยานยนต์ หากกระทําการนั้นในลักษณะที่มีเหตุอัน "ควรเชื่อได้ว่า" เป็นการตระเตรียม ยุยง ส่งเสริม สนับสนุน ชักชวน จัดให้มี จัดหา เป็นธุระ หรือมีส่วนเกี่ยวข้องเพื่อนําไปสู่การแข่งรถ ฯลฯ ก็มีความผิด
คุ้นๆ ไหมครับ คำว่า "น่าจะ" "เชื่อได้ว่า" มันคือดุลพินิจของตำรวจทั้งสิ้น ผมถึงบอกว่าไอ้พวกร้านแต่งรถทั้่งหลายเลิกกิจการไปเหอะ ไม่งั้นมึงซวยอยู่ดี ขณะที่การให้อำนาจจับคนที่มั่วสุม ซึ่งมีพฤติการณ์ "น่าจะ" (ยังไม่ได้ซิ่งเลยนะ แค่ตำรวจเชื่อว่าน่าจะ) แล้วมึงต้องไปเป็นฝ่ายแก้ต่างว่าตัวเองไม่ผิด นี่มันละเมิดหลักกฎหมายหลักสิทธิมนุษยชนเลยละ
ยิ่งไม่ต้องพูดถึงอีกข้อ พ่อแม่ติดคุกด้วย มีที่ไหน เพราะโทษอาญาเป็นความผิดเฉพาะบุคคล งั้นพ่อแม่เด็กอาชีวะที่ยิงกันตายต้องติดคุกไหม โทษน่าจะแรงกว่าไหม พ่อแม่ที่ปล่อยให้ลูกไม่มีใบขับขี่ขับรถเก๋งจนซิ่งชนเกิดอุบัติเหตุต้องติดคุกไหม คือพ่อแม่เด็กนี่ต้องรับผิดชอบอยู่แล้วในทางแพ่ง และในการคุมประพฤติ แต่พ่อแม่ติดคุกด้วยนี่ เป็นการออกกฎหมายโดยละเมิดหลักกฎหมายสิ้นเชิง